Chùa Thầy và truyền thuyết ly kỳ về Từ Đạo Hạnh

[Tuấn Kiệt]

Chùa Thầy và truyền thuyết ly kỳ về Từ Đạo Hạnh

Mãn Đường Hồng

Nhớ ngày mồng Bảy tháng Ba
Trở vào hội Láng, trở ra hội Thầy!

Đó là câu truyền khẩu quen thuộc trong dân gian, nay đã trở thành câu ca dao để nhắc nhở nhau đến ngày mở hội tại Chùa Thầy vào ngày 7 tháng 3 Âm lịch hằng năm. Nhưng tại sao lại còn có câu “Trở vào hội Láng”? Vì cùng ngày này tại chùa Láng (Hà Nội) - nơi thờ Thánh Tưa, tức Từ Đạo Hạnh - cũng có lễ hội lớn. Mà Thầy ở Chùa Thầy và Thánh Tưa Từ Đạo Hạnh ở chùa Láng chỉ là một người, nên ngày đó có hai địa điểm cử hành lễ lớn.

Từ Đạo Hạnh được dân ta thời ấy tôn xưng như một vị đại thánh, một vị Phật tại thế, trong kinh sách thì xếp Ngài vào hàng ngũ các vị thiền sư nổi tiếng của Phật giáo nước nhà, và chung quanh cuộc đời của Ngài là những câu chuyện nửa hư nửa thực thập phần kỳ bí huyền ảo, hay những truyền thuyết vô cùng sinh động mang đậm màu sắc của Mật giáo với ấn chú pháp thuật thần thông vi diệu.

Ngoài chùa Láng và chùa Thầy ra, ở đền Lý Quốc Sư (Hà Nội) và chùa La Phù (tên chữ là Trung Hưng Tự - Hà Tây), và một số đền chùa khác cũng có thờ Từ Đạo Hạnh cùng với hai vị thiền sư khác là Không Lộ (Minh Không) và Giác Hải, thường gọi là Tam Thánh.

Từ Đạo Hạnh họ Từ, tên Lộ, tự là Đạo Hạnh, sống vào thời Lý Nhân Tông (1072-1127). Theo truyền thuyết, cha của Ngài là Từ Vinh, thuở nhỏ xuất gia đầu Phật, có pháp thuật cao cường, sau đó hoàn tục làm Đô Sát Ngạch Tăng Quan tại kinh thành, lấy một người con gái trong làng An Lãng (tức làng Láng bây giờ) tên là Tăng thị Loan. Ông bà sinh được hai người con, một gái một trai, gia đình ở trong một ngôi nhà được xây dựng trên mảnh đất phía Nam của làng An Lãng. Người con trai thứ hai của ông bà chính là Từ Đạo Hạnh sau này, và ngôi nhà của gia đình quan Từ Vinh nay chính là Chùa Láng. Từ Đạo Hạnh có cốt cách tiên Phật, rất khác thường, nhưng từ nhỏ đã kết bạn kết bè ham chơi lêu lổng, đánh đàn đánh bạc, thổi sáo đá cầu, làm cho cha phải mắng nhiếc nhiều lần. Cho đến khi ông từ Vinh tình cờ phát hiện con trai mình ngồi tựa án bên ngọn đèn tàn, sách bày la liệt xung quanh, tay còn cầm cuốn sách ngủ gục, thì mới biết té ra cậu quý tử rất chăm học và chỉ thích học về đêm, lòng mới hết lo lắng. Sau đó ít lâu, Từ Đạo Hạnh ra thi khoa Bạch Liên đỗ ngay thứ hạng cao nhất, nhưng thật không may là gia đình gặp biến cố nên không ra làm quan. Số là, ông Từ Vinh có dùng pháp thuật phạm vào nhà ông Diên Thành Hầu, gặp phải nhà Diên Thành Hầu có vị pháp sư tên là Đại Điên đã cao tay ấn hơn nên dùng bùa trấn áp, giết chết, ném xác xuống sông Tô Lịch. Xác ông Từ Vinh trôi đến cầu Tây Dương trước nhà Diên Thành Hầu thì dừng lại không chịu trôi nữa, pháp sư Đại Điên nghe vậy vội đến nơi chỉ xác ông Từ Vinh mà rằng: “Người tu hành không được hận mãn kiếp, nên biết rằng sống chỉ là một trường đũa bỡn, chết mới thành đạo bồ đề!”. Vừa dứt lời thì xác ông Từ Vinh liền trôi đi, đến xã Nhân Mục thì dừng lại, được dân địa phương vớt lên an táng, cho rằng linh thiêng nên lập miếu đắp tượng thờ, hằng năm đều có giỗ vào mồng 10 tháng Giêng, tế lễ long trọng. Riêng bà Tăng Thị Loan - mẹ của Từ Đạo Hạnh - khi qua đời được dân mai táng tại chùa Ba Lăng, xã Thượng An (nay là chùa Hoa Lăng, quận Cầu Giấy –Hà Nội), và được thờ phụng cùng với ông Từ Vinh.