Truyền Tâm Pháp Yếu – Hoàng Bá Hy Vận

[choconxauxi]

Truyền Tâm Pháp Yếu

Tác giả: Hoàng Bá Hy Vận

Dịch giả: Thích Duy Lực

[choconxauxi]

Truyền Tâm Pháp Yếu

Tác giả: Hoàng Bá Hy Vận

Dịch giả: Thích Duy Lực

Giới Thiệu Tác Giả

Hoàng Bá Hy Vận 黃 蘖 希運 (?-850)

Hòang Bá 黃蘖 Thiền Sư pháp danh Hy Vận 希運, người tỉnh Phúc Kiến. Thủa nhỏ xuất gia tại núi Hoàng Bá, thuộc Hồng Châu, trên trán có một bướu thịt giống hạt châu, giọng nói nhu nhuần trong sáng, ý chí đạm bạc.

Ngài là đệ tử nối pháp của Tổ Bá Trượng, và là thầy truyền pháp của Tổ Lâm Tế. Ngài từng được Tổ Bá Trượng khen ngợi là một đệ tử xuất sắc, đại cơ đại dụng hơn cả thầy.

Một hôm Bá Trượng bảo chúng: “Phật pháp không phải là việc nhỏ, lão tăng xưa bị Mã Tổ quát một tiếng, đến ba ngày vẫn còn ù tai.” Nghe như vậy, Sư bỗng ngộ yếu chỉ, bấc giác le lưỡi.

Bá Trượng hỏi Sư: “Ở đâu đến?” Sư thưa: “Nhổ nấm núi Đại Hùng đến.” Bá Trượng hỏi: “Lại thấy đại trùng (con cọp) chăng?” Sư làm tiếng cọp rống, Bá Trượng cầm búa thủ thế. Sư tát Bá Trượng một cái, Bá Trượng cười to bỏ đi. Sau, Bá Trượng thượng đường bảo chúng: “Dưới núi Đại Hùng có con đại trùng, các ngươi nên xem. Lão tăng hôm nay đích thân gặp và bị nó cắn.”

Ngữ lục của ngài đã được một vị sư người Anh dịch ra tiếng Anh và xuất bản năm 1975. (The Transmission of Mind)

Sau khi viên tịch, ngài được vua Đường Tuyên Tông sắc phong hiệu là Đoạn Tế Thiền Sư. Chính vị vua này thủa nhỏ đi tu, làm sa di, đã từng bị ngài bạt tai để phá cái tâm chấp “Không cần lễ Phật “. Cũng như đệ tử Ngài là Tổ Lâm Tế thì lại phá cái tâm thấp “nhất định phải lễ Phật” của một vị viện chủ, vì Phật Pháp là pháp Bất Nhị, không được chấp vào một bên là còn ở trong vòng tương đối, biên kiến.

Lời dạy bảo của Ngài rất có giá trị đối với người tham thiền.

[choconxauxi]

Truyền Tâm Pháp Yếu

Tác giả: Hoàng Bá Hy Vận

Dịch giả: Thích Duy Lực

Lời nói đầu cuả dịch giả


Tức Tâm là Phật,
Bản pháp vốn vô pháp,
Vô pháp cũng là pháp.
Nay phó chúc vô pháp,
Pháp pháp đâu là pháp.

Qúy vị độc giả bắt đầu đọc những trang đầu tiên sẽ cảm thấy những lời vấn đáp rất lạt lẽo, không có chút mùi vị gì cả. Ấy là cốt tủy của Thiền vốn như thế. Nếu độc giả đọc đến chỗ cảm thấy không hiểu không biết thì nên nhìn thẳng chỗ không hiểu không biết đó xem cái đó là tại sao? Cái “không biết tại sao?”đó thiền tông gọi là nghi tình. Cái nghi tình này nếu giữ được mãi sẽ đưa qúy vị đến chỗ giác ngộ thành Phật. Xin chớ nên giải theo lời văn để đóng bít cửa ngộ. Nếu quí vị đọc tiếp thì sẽ phát hiện ra nhiều điều hay bất ngờ.

Thích Duy Lực

[choconxauxi]

Khi đi đến núi Thiên Thai giữa đường gặp một vị Tăng, nói chuyện với nhau như quen biết đã lâu. Nhìn kỹ thấy ánh sáng con mắt Tăng ấy chói ngời. Cùng đi chung đến một con sông, nhằm lúc mực nước sông dâng cao nên phải chống trượng dừng lại. Tăng ấy rủ Sư cùng qua sông. Sư nói :
_ Ông qua được thì tự qua.

Tăng ấy liền bước đi trên mặt sông giống như đi trên đất bằng, rồi quay đầu lại kêu Sư :
_ Qua đây! Qua đây!
Sư hét rằng :
_ Ông tự liễu này ! (tự liễu : chỉ tự độ mình) Nếu tôi biết trước sẽ chặt chân ông.

Tăng ấy lại tán thán rằng :
_ Thực là pháp khí đại thừa, ta chẳng thể so bằng.

Nói xong liền biến mất.

-------------

Sư đến kinh đô Lạc Dương khất thực từng nhà. Có một bà lão ra cổng nói :
_ Cho bao nhiêu cũng không thấy đủ!

Sư nói :
_ Cụ chưa bố thí sao lại trách tôi như thế!

Bà lão cười rồi đóng cổng lại. Sư ngạc nhiên, xin được nói chuyện với bà lão. Lời bà lão cũng như phát thuốc đúng bệnh của Sư. Lát sau từ giã, bà lão bảo rằng :
_ Nên đi xứ Nam Xương tham bái Mã Tổ.

[choconxauxi]

Sư đến Nam Xương thì Mã Tổ đã thị tịch, liền chuyển sang Thạch Mông bái tháp Mã Tổ. Khi ấy Bá Trượng Thiền Sư đang ở nhà lá bên cạnh tháp, Sư bèn tham bái Bá Trượng, Trượng nói :

_ Đường đường nguy nga từ phương nào đến?

_ Đường đường nguy nga từ Lãnh Nam đến.

_ Đường đường nguy nga muốn làm việc gì?

_ Đường đường nguy nga chẳng vì việc khác. Rồi lễ bái.

Sư hỏi :
_ Tông thừa từ xưa chỉ thị như thế nào?

Trượng im lặng giây lâu.

Sư nói :
_ Chẳng nên bảo người đời sau dứt tuyệt đi.

Trượng nói :
_ Tưởng ngươi là một con người.

Rồi bỏ đi về phòng.

Sư theo sau đi vào phòng nói :
_ Ông ta đặc biệt đến đây.

Trượng nói :
_ Nếu vậy thì sau này không được cô phụ ta.

Một hôm, Bá Trượng nhắc lại cái công án tái tham Mã Tổ bị hét (1), Sư ngay đó lãnh ngộ.

GHI CHÚ :
(1) Công án Bá Trượng tái tham Mã Tổ bị hét.

[choconxauxi]

Đang đứng bên cạnh Tổ, Tổ nhìn phất trần nơi góc thiền sàng.

Trượng nói : Tức dụng này, lìa dụng này.

Tổ nói : Ngươi về sau sẽ mở miệng dạy người như thế nào?

Trượng lấy phất trần dựng đứng.

Tổ nói : Tức dụng này, lìa dụng này.

Trượng treo phất trần lại chỗ cũ. Tổ bỗng oai hùng hét một tiếng lớn, khiến cho Bá Trượng điếc lỗ tai ba ngày.

Khi Hoàng Bá vừa nghe kể lại đến đây liền le lưỡi bất giác đại ngộ.

----------

Một hôm Bá Trượng hỏi Sư :
_ Đi đâu mới về đây?

Sư nói :
_ Dưới núi Đại Hùng hái nấm mới về.

_ Có gặp con hổ không?

Sư liền kêu tiếng hổ.

Trượng cầm búa làm cái thế chém. Sư liền bạt tai Bá Trượng Bá Trượng mỉm cười rồi về phòng liền, sau đó thượng đường nói :
_ Dưới núi Đại Hùng có một con hổ, các ngươi hãy để ý xem. Lão già Bá Trượng hôm nay đã đích thân bị cắn một cái.

-----------

Một hôm. Bá Trượng vì phổ thỉnh (mời tất cả chúng cùng đi làm ) đi khai khẩn ruộng về. Trượng nói :
_ Khai khẩn ruộng chẳng phải dễ.

Sư nói :
_ Theo chúng làm việc.

_ Làm phiền dụng đạo.

_ Đâu dám từ chối lao nhọc.

Trượng hỏi :
_ Khai khẩn được bao nhiêu ruộng?

Sư đem cuốc cuốc đất ba cái. Trượng liền hét, Sư bịt tai bỏ đi.

[choconxauxi]

Sư ở thiền hội Nam Tuyền, lúc đang phổ thỉnh lựa rau cải.

Tuyền hỏi : Đi đâu?

Đáp : Đi lựa rau cải.

Tuyền nói : Lấy gì để lựa?

Sư giơ cây dao.

Tuyền nói : chỉ biết làm khách, chẳng biết làm chủ.

Sư lấy dao điểm ba cái.

Tuyền nói : Đại chúng lựa cải đi.

Một hôm, Sư bưng bát đến chỗ tòa của Nam Tuyền ngồi.

Tuyền nhìn thấy hỏi : Trưởng lão hành đạo từ năm nào?

Sư nói : Trước Oai Âm Vương.

Tuyền nói : Vẫn còn là con cháu của ta. Đi xuống đi!

Sư bèn qua cái ghế thứ nhì ngồi, Tuyền bèn thôi.

Một hôm Tuyền nói :
_ Lão tăng có một bài ca chăn trâu, xin trưởng lão xướng họa.

Sư nói :
_ Ta đã có thầy rồi.

Sư từ giã Nam Tuyền. Tuyền đưa đến cửa, chỉ cái nón của Sư nói :
_ Thân của trưởng lão lớn vô hạn mà cái nón thì nhỏ quá đi!

Sư nói :
_ Mặc dầu như thế mà đại thiên thế giới trọn ở trong đó.

Tuyền nói :
_ Còn cụ già này chứ!

Sư đội nón đi liền.

-------------

Sư ở thiền hội Diêm Quang đang lễ Phật trên chánh điện, có Sa Di (sau này là vua Đường Tuyên Tông) hỏi :
_ Chẳng chấp cầu Phật, chẳng chấp cầu Pháp, chẳng chấp cầu Tăng, Trưởng Lão lễ Phật để cầu cái gì?
Sư nói :
_ Chẳng chấp cầu Phật, chẳng chấp cầu Pháp, chẳng chấp cầu Tăng, việc thường lễ bái như thế.

Sa Di nói :
_ Cần lễ làm chi?

Sư bèn bạt tai. Sa Di nói :
_ Thô lỗ quá thế.

Sư nói :
_ Đây là chỗ gì mà nói thô nói tế!

Rồi bạt tai nữa.

[choconxauxi]

Sư từng ẩn trong chúng chùa Khai Nguyên ở Hồng Châu. Một hôm có Thừa tướng Bùi Hưu vào chùa thấy bức tranh trên vách hỏi chủ chùa :
_ Đây là gì?

Chủ chùa đáp :
_ Chân dung của cao tăng.

Hưu nói :
_ Chân dung thì thấy rồi, còn cao tăng ở đâu?

Chủ chùa không trả lời được.

Hưu hỏi :
_ Ở đây có thiền giả nào không?

Đáp :
_ Gần đây có một Tăng đến chùa công quả giống như Thiền giả.

Hưu liền xin gặp và nói rằng :
_ Hưu vừa có một câu hỏi mà chưa được ai trả lời, xin thượng nhân đáp dùm.

Sư nói :
_ Xin thừa tướng cứ hỏi.

Hưu hỏi lại câu hỏi trước.

Sư lớn tiếng gọi :
_ Bùi Hưu!

Hưu :
_ Dạ.

Sư nói :
_ Ở đâu?

Hưu ngay đó ngộ ý chỉ như được hạt châu quý, liền mời Sư về dinh, rồi đảnh lễ xin làm đệ tử.

-----------

Một hôm Hưu bưng một tượng Phật quỳ trước mặt Sư xin Sư đặt tên.

Sư gọi :
_ Bùi Hưu!

Hưu :
_ Dạ.

Sư nói :
_ Đã đặt tên xong.

Hưu lễ bái.

[choconxauxi]

Một hôm khác Hưu mời Sư đến dinh đem một tác phẩm của mình để trình cho Sư. Sư nhận xong để một bên tòa không mở ra xem, im lặng giây lâu rồi hỏi :
_ Hiểu không?

Hưu nói :
_ Chưa hiểu.

Sư nói :
_ Nếu hiểu liền như thế này còn tốt một chút. Nếu mà trình bày nơi giấy mực thì đâu còn thiền tông ta.

Hưu do đó tặng một bài thơ rằng :

Từ khi đại sĩ truyền tâm ấn.

Trán có viên châu, bảy thước thân.

Trụ tích mười năm ở Thục-Thủy.

Hôm nay hành cước đến Chương Tân.

Một ngàn long tượng theo cao túc.

Vạn lý hương hoa kết thắng nhân.

Muốn lễ Sư xin được làm đệ tử:
_ Chẳng biết đem pháp phó hà nhân (người nào)?

Sư cũng không tỏ vẻ mừng.

-----------

Một hôm có sáu người mới đến. Năm người đảnh lễ, một người thì đem toạ cụ phác ra một tướng tròn.

Sư nói :
_ Ta nghe có một con chó săn rất ác.

Tăng ấy nói :
_ Tìm tiếng Linh Dương đây (linh dương là loại con hươu và cũng giống con dê, rất khó tìm tông tích)!

Sư nói :
_ Linh Dương chẳng tiếng cho ngươi tìm.

Tăng nói :
_ Tìm dấu Linh Dương đây!

Sư nói :
_ Linh Dương chẳng dấu cho ngươi tìm.

Tăng nói :
_ Tìm tích Linh Dương đây!

Sư nói :
_ Linh Dương chẳng tích cho ngươi tìm.

Tăng nói :
_ Vậy là Linh Dương chết.

Sư bèn thôi. Sáng hôm sau, Sư thăng tòa nói :
_ Tăng tìm Linh Dương hôm qua ra đây!

Tăng ấy ra. Sư nói :
_ Công án hôm qua chưa xong mà lão tăng đã thôi. Ý ngươi thế nào?

Tăng chẳng thể trả lời. Sư nói :
_ Tưởng là một tăng xuất sắc, ai dè chỉ là một sa môn nghĩa học (tức là giải nghĩa theo lời văn).

Rồi đánh đập đuổi ra.

[choconxauxi]

Một hôm Sư bóp nắm tay rồi nói:
_ Lão Hòa Thượng khắp thiên hạ đều ở trong này. Nếu ta buông thả một đường chỉ thì tùy ý ngươi tung hoành bốn phương. Nếu ta chẳng buông thả thì luôn cả cái bóp tay cũng không còn.

Tăng hỏi:
_ Khi buông thả một đường chỉ là thế nào?

Sư nói :
_ Tung hoành bốn phương.

Hỏi :
_ Lúc chẳng buông thả thì luôn cả cái bóp tay cũng không còn là thế nào?

Đáp :
_ Phổ (nghĩa là cùng khắp mọi nơi).

Sư thượng đường. Đại chúng mới vừa tụ tập, Sư lấy gậy đánh đập giải tán, rồi lại kêu :
_ Đại chúng!

Chúng quay đầu lại thì Sư nói :
_ Mặt trăng cong như cung, mưa ít mà gió nhiều.

Hỏi :
_ Thế nào là ý Tổ Sư từ Ấn Độ đến?

Sư bèn đánh.

----------

Một hôm thượng đường, đại chúng vân tập, Sư nói :
_ Các ngươi muốn cầu cái gì?

Rồi dùng cây gậy đuổi ra. Đại chúng không chịu giải tán. Sư ngồi lại nói :
_ Các ngươi đều là kẻ say rượu. Hành cước như thế này sẽ bị người ta cười, mà hễ thấy nơi có chúng đông tám trăm, một ngàn thì chui vào, chẳng phải ham chỗ náo nhiệt hay sao? Khi ta hành cước gặp trong đám cỏ có một vị nào liền cho một dùi trên đỉnh đầu xem họ nếu biết dau ngứa thì cung kính đem gạo cúng dường, đâu phải như các ngươi hành cước dễ dàng như thế, làm sao được việc ngày nay (kiến tánh)? Các ngươi đã xưng là người hành cước cũng phải phấn khởi tinh thần một chút. Các ngươi còn biết trong nước Đại Đường không có thiền sư chăng?

Khi ấy có tăng hỏi :
_Các nơi đều có tôn túc tựu chúng khai thị giáo hóa. Tại sao lại nói không có Thiền Sư?

Sư nói :
_ Chẳng phải nói là không có thiền, chỉ nói là không có Sư. Các ông tham thiền không nhìn thẳng chỗ hầm sâu vô minh, chỉ biết học theo ngôn ngữ để ghi nhớ chất đầy trong bụng, rồi đi khắp nơi tự xưng ta hiểu thiền. Hiểu thiền như thế có giải quyết được việc sanh tử của các ông chăng? Cần phải nỗ lực tham cứu chớ nên uổng qua một đời, bị người ta cười. Nếu ngộ thì ngay đó ngộ, nếu không ngộ thì cứ tham đi.