Thiền sư trung hoa tập hai

[senvang]

Thiền sư Trung Hoa Tập 2

T.s Đại Đồng

__________________________________________________ ______________________________________



Sư hỏi một vị Tăng mới đến:- Ở đâu đến?
Tăng thưa:- Ở núi Đông núi Tây lễ Tổ sư mới đến.
Sư bảo:- Tổ sư không ở núi Đông núi Tây.
Tăng lặng câm

*

Trà đầu (trưởng phòng trà) vào phương trượng thưa hỏi. Sư bảo:
- Hãy đi, đợi khi không người sẽ đến, ta vì xà-lê nói.
Hôm sau, Trà đầu rình đợi lúc không người đến thưa: Thỉnh Hòa thượng nói. Sư bảo: Lại gần đây. Trà đầu đến gần. Sư bảo: Liền chẳng đặng nói lại cho người.

*

Tăng hỏi:- Sư tử là vua trong loài thú, tại sao bị sáu trần nuốt?
Sư đáp:- Chẳng làm, tột không ngã nhân.

*

Sư ở núi Đầu tử hơn ba mươi năm, những Thiền khách qua lại tham vấn thường đầy cả thất. Sư dùng biện tài vô úy tùy hỏi liền đáp, ứng cơ đối đáp lời lẽ tinh vi rất nhiều, đây lược ghi ít phần mà thôi.

*

Đời Đường niên hiệu Trung Hòa (881) giặc cướp nổi dậy, dân chúng tán loạn, có bọn cuồng đồ cầm đao lên núi, hỏi Sư: Ở đây làm gì? Sư tùy nghi thuyết pháp, bọn chúng nghe đều bái phục, cổi y phục cúng dường, rồi giải tán.

*

Thời Ngũ đại niên hiệu Càn Hóa năm thứ tư (914) ngày mùng sáu tháng tư, Sư có chút ít bệnh. Đại chúng rước thầy thuốc.
Sư bảo chúng:
- Động tác của tứ đại họp tan là phép thường, các ngươi chớ lo, ta tự giữ lấy.
Nói xong, Sư ngồi kiết già an nhiên thị tịch. Thọ chín mươi sáu tuổi, vua ban hiệu là Từ Tế Đại sư, tháp hiệu Chân Tịch.

[senvang]

Thiền sư Trung Hoa Tập 2

T.s Thiện Hội

__________________________________________________ ______________________________________

5. THIỀN SƯ THIỆN HỘI

Ở Giáp Sơn - (741-817)

Sư họ Liêu, quê ở Hiện Đình, Quảng Châu. Lức chín tuổi, Sư xuất gia tại núi Long Nha, Lễ Châu. Sau, Sư đến Giang Lăng tập học kinh luận chuyên luyện tam học và gắng sức tham thiền. Sư trụ trì tại Kinh Khẩu (Lễ Châu), một hôm nhân Đạo Ngô (Viên Trí) đi đến, rồi mách Sư đến tham vấn Hoa Đình Thuyền Tử, do đó được ngộ đạo. Sư trốn ẩn nơi vắng vẻ, mà học giả vẫn tấp nập tìm đến.

*

Đời Đường niên hiệu Hàm Thông thứ 11 (870), toàn chúng thỉnh Sư đến trụ tại Giáp Sơn, nơi đây liền biến thành Thiền viện.
Sư thượng đường dạy chúng:

- Từ có Tổ đến đây, người ta lầm hội, nối nhau đến nay đều lấy lời Phật, Tổ làm mô phạm dạy người. Như thế, trở thành kẻ cuồng người vô trí rồi. Kia chỉ bày tỏ cho các ngươi: "Không pháp vốn là đạo, đạo không một pháp; không Phật có thể thành, không Đạo có thể đắc, không Pháp có thể xả." Cho nên nói: "trước mắt không pháp, ý tại trước mắt (mục tiền vô pháp, ý tại mục tiền)". Kia chẳng phải là pháp trước mắt.

Nếu nhằm bên Phật, Tổ mà học, người này chưa có mắt sáng, đều thuộc về pháp có chỗ nương không được tự tại, vẫn là thức tánh sanh tử mênh mang không có phần tự do. Ngàn muôn dặm tìm thiện tri thức, cốt có cái thấy chân chánh hằng thoát khỏi hư dối, định lấy cái sanh tử trước mắt xem là thật có hay là thật không. Nếu có người định được lẽ này, hứa nhận ông sẽ giải thoát.
Người thượng căn ngay lời nói liền rõ đạo; kẻ căn khí bậc trung, bậc hạ chạy lăng xăng như sóng bủa. Sao chẳng nhằm trong sanh tử mà an định? Sẽ nhận lấy chỗ nào? Lại nghi Phật nghi Tổ thế cái sanh tử cho ông được sao? Người có trí sẽ cười ông. Nghe kệ đây:

Lão trì sanh tử pháp Nhọc gìn pháp sanh tử
Duy hướng Phật biên cầu. Chỉ nhằm bên Phật cầu
Mục tiền mê chánh lý Trước mắt lầm lý chánh
Bác hỏa mích phù âu. Trong lửa bọt có đâu.

Có vị Tăng hỏi:
- Từ trước lập ý Tổ và ý kinh, vì sao độ này Hòa thượng nói không?
Sư đáp:- Ba năm chẳng ăn cơm, trước mắt không người đói.
- Đã không người đói, tại sao con chẳng ngộ?
- Chỉ vì ngộ mê đuổi Xà-lê. Sư nói tụng:

Minh minh vô ngộ pháp Rõ ràng không pháp ngộ
Ngộ pháp khước mê nhân Pháp ngộ đuổi người mê.
Trường thọ lưỡng cước thùy Duỗi thẳng hai chân ngủ
Vô ngụy diệc vô chân. Không ngụy cũng không chân.

[senvang]

Thiền sư Trung Hoa Tập 2

T.s Thiện Hội

__________________________________________________ ______________________________________



Sư có nuôi một đạo nhỏ theo làm thị giả đã lâu; sau khi Sư dừng trụ bèn khiến đi hành khước. Ông dạo đi khắp các Thiền hội mà không có chỗ dụng tâm, nghe thầy hợp chúng dạy đạo nổi danh vang dậy. Ông bèn trở về hầu hạ, thưa:

- Hòa thượng có việc kỳ đặc như thế, tại sao trước chẳng chỉ dạy cho con?
Sư bảo:
- Ngươi nấu cơm thì ta nhóm lửa, ngươi bưng dọn thì ta giở chén, có chỗ nào mà ta cô phụ ngươi?
Ông đạo nhân đây ngộ nhập.

*

Có Đại đức đến hỏi:
- Về ý kinh thì con chẳng nghi, chỉ việc trong Thiền môn là thế nào?
Sư đáp:- Lão tăng cũng chỉ biết biến sống thành chín.
- Thế nào là lý thật tế?
- Cây trên đá không rễ, núi ngậm mây chẳng động.
- Thế nào là sư tử ra khỏi hang?
- Hư không chẳng hình bóng, dưới chân mây đồng nội dậy.

[senvang]

Thiền sư Trung Hoa Tập 2

T.s Thiện Hội

__________________________________________________ ______________________________________



Trong hội của Sư có một vị Tăng đi đến Thạch Sương, vào cửa liền nói: "Chẳng xét." (bất thẩm) Thạch Sương bảo: "Chẳng cần Xà-lê". Ông liền nói: "Thế ấy thì trân trọng". Ông lại đi đến Nham Đầu, cũng nói: "Chẳng xét". Nham Đầu bèn "hư! hư!" Ông nói: "Thế ấy thì trân trọng". Ông vừa bước trở ra, Nham Đầu bảo: "Tuy là hậu sanh cũng khá sắp xếp".
Ông về tường thuật cho Sư.
Hôm sau, Sư lên tòa bèn gọi:
- Vị Tăng hôm qua từ Thạch Sương, Nham Đầu về ra xem! Vị Tăng bước ra thuật lại toàn chúng nghe. Tăng thuật xong, Sư bảo:
- Đại chúng lại hội chăng? Nếu không người nói, Lão tăng chẳng tiếc hai sợi lông mày để nói ra; Thạch Sương tuy có đao sát nhân mà không có kiếm hoạt nhân (người sống). Nham Đầu có đao sát nhân cũng có kiếm hoạt nhân.

*

Tăng hỏi:- Thế nào là cảnh Giáp Sơn?
Sư đáp:
- Vượn bồng con về ngọn núi xanh.
Chim ngậm hoa rơi trước đỉnh biếc.

*

Đời Đường niên hiệu Trung Hòa năm đầu (881) ngày mùng bảy tháng mười một, Sư gọi Chủ sự bảo:
- Nay chất huyễn của ta khi hết liền đi, các ông khéo gìn giữ như ngày ta còn, chớ giống như người đời sinh ra buồn thảm. Ngay đêm ấy, Sư an nhiên mà tịch, thọ bảy mươi bảy tuổi. Vua phong là Truyền Minh Đại sư, tháp hiệu Vĩnh Tế.

[senvang]

Thiền sư Trung Hoa Tập 2

T.s Nghĩa Huyền

__________________________________________________ ______________________________________

6. THIỀN SƯ NGHĨA HUYỀN

Ở Lâm Tế, khai Tổ tông Lâm Tế - (?-867)

Sư hiệu Nghĩa Huyền họ Hình quê ở Nam Hoa thuộc Tào Châu. Thuở nhỏ, Sư đã có chí xuất trần, đến lớn xuất gia thọ giới cụ túc. Thường dừng các nơi giảng pháp, nghiên cứu tinh tường giới luật, thâm hiểu kinh luận, Sư than rằng: "Đây là phương thuốc cứu đời, chưa phải yếu chỉ của giáo ngoại biệt truyền". Sư liền đi du phương.

*

Trước nhất, Sư đến hội Hoàng Bá. Ở đây, Sư oai nghi nghiêm chỉnh đức hạnh chu toàn. Thủ tọa (Trần Tôn Túc) thấy khen rằng: "Tuy là hậu sanh cùng chúng chẳng giống". Thủ tọa bèn hỏi:
- Thượng tọa ở đây được bao lâu?
Sư thưa:- Ba năm.
- Từng tham vấn chưa?
- Chưa từng tham vấn, cũng chẳng biết tham vấn cái gì?
- Sao Thầy không đến hỏi Hòa thượng Đường đầu, thế nào là đại ý Phật pháp.
Sư liền đến hỏi, chưa dứt lời, Hoàng Bá liền đánh, Sư trở xuống, Thủ tọa hỏi:
- Hỏi thế nào?
Sư thưa:
- Tôi hỏi lời chưa dứt, Hòa thượng liền đánh, tôi chẳng hội.
- Nên đi hỏi nữa.
Sư lại đến hỏi, Hoàng Bá lại đánh. Như thế ba phen hỏi, bị ba lần đánh. Sư đến bạch Thủ tọa:
- Nhờ lòng từ bi của Thầy dạy tôi đến thưa hỏi Hòa thượng, ba phen hỏi bị ba lần đánh, tôi tự buồn chướng duyên che đậy không lãnh hội được thâm chỉ. Nay xin từ giã ra đi.
- Nếu Thầy đi, nên đến giã từ Hòa thượng rồi sẽ đi.
Sư lễ bái trở về phòng. Thủ tọa đến thất Hòa thượng trước, thưa:
- Người đến thưa hỏi ấy, thật là đúng pháp, nếu khi đến từ, Hòa thượng dùng phương tiện tiếp y, về sau đục đẽo sẽ thành một gốc đại thọ che mát người trong thiên hạ.
Sư đến từ, Hoàng Bá bảo:
- Chẳng nên đi chỗ nào khác, ngươi đi thẳng đến Cao An chỗ Thiền sư Đại Ngu, ông ấy sẽ vì ngươi nói.

[senvang]

Thiền sư Trung Hoa Tập 2

T.s Nghĩa Huyền

__________________________________________________ ______________________________________



Sư đến Đại Ngu. Đại Ngu hỏi:- Ở chỗ nào đến?
Sư thưa:- Ở Hoàng Bá đến.
- Hoàng Bá có dạy lời gì?
- Con ba phen hỏi đại ý Phật pháp, ba lần bị đánh. Chẳng biết con có lỗi hay không lỗi?
- Bà già Hoàng Bá đã vì ngươi chỉ chỗ tột khổ, lại đến trong ấy hỏi có lỗi không lỗi?
Ngay câu nói ấy, Sư đại ngộ, thưa:
- Xưa nay Phật pháp của Hoàng Bá không nhiều.
Đại Ngu nắm đứng lại, bảo:
- Con quỉ đái dưới sàng, vừa nói có lỗi không lỗi, giờ lại nói Phật pháp của Hoàng Bá không nhiều. Ngươi thấy đạo lý gì, nói mau! nói mau!
Sư liền cho vào hông Đại Ngu ba thoi. Đại Ngu buông ra, nói:
- Thầy của ngươi là Hoàng Bá, chẳng can hệ gì việc của ta. Sư từ tạ Đại Ngu trở về Hoàng Bá.

*

Hoàng Bá thấy Sư về, liền bảo:
- Kẻ này đến đến đi đi, biết bao giờ liễu ngộ.
Sư thưa:
- Chỉ vì tâm lão bà quá thiết tha, nên nhân sự đã xong, đứng hầu.
- Đến đâu về?
- Hôm trước vâng lời dạy của Hòa thượng đến tham vấn Đại Ngu trở về.
- Đại Ngu có lời dạy gì?
Sư liền thuật lại việc trước. Hoàng Bá bảo:
- Lão Đại Ngu này đã buông lời, đợi đến đây ta cho ăn đòn.
Sư tiếp:- Nói gì đợi đến, ngay bây giờ cho ăn.
Sư liền bước tới sau lưng Hoàng Bá tát một tát. Hoàng Bá bảo:
- Gã phong điên này lại đến trong ấy nhổ râu cọp.
Sư liền hét. Hoàng Bá gọi:
- Thị giả! dẫn gã phong điên này lại nhà thiền.

*

Sư trồng tùng, Hoàng Bá hỏi:- Trong núi sâu trồng tùng làm gì?
Sư thưa:
- Một cho sơn môn làm cảnh trí, một cho người sau làm tiêu bảng.
Nói xong, Sư trở đầu cuốc đánh xuống đất ba cái. Hoàng Bá bảo:
- Tuy nhiên như thế, con đã ăn ba mươi gậy của ta rồi.
Sư lại dùng đầu cuốc đánh xuống đất ba cái, cất tiếng hư! hư! Hoàng Bá bảo:
- Tông của ta đến con rất hưng thạnh ở đời.

[senvang]

Thiền sư Trung Hoa Tập 2

T.s Nghĩa Huyền

__________________________________________________ ______________________________________



Một hôm, Sư ngồi trước Tăng đường, thấy Hoàng Bá đến, liền nhắm mắt lại. Hoàng Bá làm thế sợ, liền trở về phương trượng. Sư theo đến phương trượng lễ tạ. Thủ tọa đứng hầu ở đó, Hoàng Bá bảo:
- Vị Tăng đây tuy là hậu sanh lại biết có việc này.
Thủ tọa thưa:
- Hòa thượng già dưới gót chân chẳng dính đất, lại chứng cứ kẻ hậu sanh.
Hoàng Bá liền vả trên miệng một cái. Thủ tọa thưa:
- Biết là được.

*

Sư ngủ trong Tăng đường, Hoàng Bá đến thấy, lấy gậy đánh bảng một tiếng. Sư ngóc đầu xem thấy Hoàng Bá liền nhắm mắt. Hoàng Bá lại đánh bảng một tiếng, lại đi đến gian trên thấy Thủ tọa ngồi thiền.
Hoàng Bá bảo:
- Gian dưới hậu sanh lại ngồi thiền, ông trong đây vọng tưởng làm gì?
Thủ tọa nói:- Ông già làm gì?
Hoàng Bá đánh bảng một tiếng, liền đi ra.

*

Một hôm, ngày công tác công cộng, Sư đi sau. Hoàng Bá ngó ngoái lại thấy Sư đi tay không bèn hỏi:- Cuốc đâu?
Sư thưa:- Có người đem đi rồi.
Hoàng Bá gọi:- Lại gần đây cùng ngươi bàn luận một việc.
Sư lại gần. Hoàng Bá dựng đứng cây cuốc bảo:
- Chỉ cái này, mọi người nắm bắt chẳng được.
Sư chụp tay giựt lấy cây cuốc, đưa lên nói:
- Tại sao lại ở trong tay của con?
Hoàng Bá nói:- Ngày nay đã có người thay công tác.
Hoàng Bá trở về viện.

[senvang]

Thiền sư Trung Hoa Tập 2

T.s Nghĩa Huyền

__________________________________________________ ______________________________________



Công tác công cộng cuốc đất, thấy Hoàng Bá đến, Sư bèn dựng cuốc đứng. Hoàng Bá hỏi:
- Gã này mệt sao?
Sư thưa:- Cuốc vẫn chưa giở, mệt cái gì?
Hoàng Bá liền đánh. Sư chụp cây gậy, cho một đạp té nhào. Hoàng Bá gọi: "Duy-na! Duy-na! đỡ ta dậy". Duy-na chạy lại đỡ dậy nói: "Hòa thượng đâu dung được gã phong điên này!" Hoàng Bá vừa đứng dậy, liền đánh Duy-na. Sư cuốc đất nói:
- Các nơi thì hỏa táng, còn tôi một lúc chôn sống.
Sư mang thơ Hoàng Bá đến Qui Sơn. Khi ấy Ngưỡng Sơn Huệ Tịch làm Tri khách, tiếp được thơ liền hỏi:
- Cái này là của Hoàng Bá, cái kia là của người đem thơ.
Sư liền tát. Ngưỡng Sơn nắm đứng nói:
- Lão huynh biết việc ấy.
Sư liền thôi, hai người đồng đến Qui Sơn. Qui Sơn hỏi:
- Sư huynh Hoàng Bá có chúng nhiều ít?
Sư thưa:- Bảy trăm (700) chúng.
- Người nào dẫn đầu?
- Vừa đem thơ xong.
Sư lại hỏi Qui Sơn:
- Khoảng này Hòa thượng được bao nhiêu chúng?
Qui Sơn đáp:
- Một ngàn năm trăm (1500) chúng.
- Thật nhiều thay!
- Sư huynh Hoàng Bá cũng chẳng ít.
Sư từ Qui Sơn, Ngưỡng Sơn đưa ra cửa nói:
- Chỉ đi, về sau có một người phụ tá Lão huynh, người này có đầu không đuôi, có thủy không chung [Sau, Sư đến Trấn Châu, Phổ Hóa đã có ở trước đấy. Sư khai đường giáo hóa, Phổ Hóa phụ giúp. Sư trụ chưa bao lâu, Phổ Hóa toàn thân đều thoát.]

[senvang]

Thiền sư Trung Hoa Tập 2

T.s Nghĩa Huyền

__________________________________________________ ______________________________________



Sư giữa hạ đến Hoàng Bá, thấy Hòa thượng xem kinh. Sư nói:
- Tôi sẽ bảo người, xưa nay là Hòa thượng già đâm đậu đen.
Sư ở lại mấy hôm, bèn từ đi. Hoàng Bá bảo:
- Ngươi phá hạ đến, sao chẳng trọn hạ rồi đi?
Sư thưa:- Con tạm đến lễ bái Hòa thượng.
Hoàng Bá bèn đánh đuổi đi. Sư đi được mấy dặm, nghĩ việc này liền trở lại ở trọn hạ.
Một hôm, Sư từ Hoàng Bá. Hoàng Bá hỏi:- Đi đâu?
Sư thưa:- Chẳng phải Hà Nam là về Hà Bắc.
Hoàng Bá liền đánh. Sư nắm đứng, cho một tát. Hoàng Bá cười to, gọi:
- Thị giả! đem thiền bảng kỷ án của Tiên sư Bá Trượng ra đây.
Sư gọi:- Thị giả! đem lửa lại.
Hoàng Bá bảo:
- Tuy nhiên như thế, con vẫn đem đi; về sau ở đâu sẽ dẹp sạch ngôn ngữ của mọi người.

*

Sư đến Hòa thượng Bình ở Tam Phong. Bình hỏi:- Ở đâu đến?
Sư đáp:- Ở Hoàng Bá đến.
- Hoàng Bá có dạy lời gì?
- Đêm qua trâu vàng gặp đất tro, thẳng đến hôm nay chẳng thấy dấu. (Kim ngưu tạc dạ tao đồ thán, trực chí như kim bất kiến trung.)
- Gió vàng thổi sáo ngọc, cái gì là tri âm. (Kim phong suy ngọc quản, na cá thị tri âm.)
- Suốt thẳng muôn lớp cổng, chẳng dừng trong giữa đêm. (Trực thấu vạn trùng quan, bất trụ thanh tiêu nội.)
- Một câu hỏi của ngươi cao tột trời xanh.
- Rồng sanh con phụng vàng, vọt nát vách lưu ly. (Long sanh kim phụng tử, xung phá bích lưu ly.)
Bình bảo: "hãy ngồi uống trà" lại hỏi: "Vừa ở đâu đến?" Sư thưa: "Long Quang". Bình hỏi: "Long Quang gần đây thế nào?" Sư liền ra đi.

[senvang]

Thiền sư Trung Hoa Tập 2

T.s Nghĩa Huyền

__________________________________________________ ______________________________________



Sư đến Phụng Lâm, Lâm hỏi:
- Có việc đem hỏi nhau được chăng?
Sư đáp:
- Đâu được khoét thịt làm thương tích.
- Trăng biển đã không bóng, cá lội đâu thể lầm. (Hải nguyệt ký vô bóng, du ngư hà đắc mê.)
- Xem gió biết sóng dậy, nhìn nước đoán buồm bay. (Quán phong tri lãng khởi, ngoạn thủy dã phàm phiêu.)
- Một vầng riêng chiếu non sông lặng, chợt cười một tiếng đất trời kinh. (Cô luân độc chiếu giang sơn tịnh, tự tiếu nhất thanh thiên địa kinh.)
- Mặc đem ba tấc soi trời đất, một câu hợp lý thử bàn xem. (Nhậm tương tam thốn huy thiên địa, nhất cú lâm cơ thức đạo khan.)
- Gặp tay kiếm khách nên trình kiếm, chẳng phải nhà thơ chớ hiến thơ. (Lộ phùng kiếm khách tu trình kiếm, bất thị thi nhân mạc hiến thi.)
Phụng Lâm liền thôi. Sư để bài tụng:
Đại đạo tuyệt đồng Đại đạo hẳn đồng
Nhậm hướng tây đông Mặc hướng tây đông
Thạch hỏa mạc cập Đá lửa chẳng kịp
Điển quang võng thông Lằn chớp không thông.

*

Đã được Hoàng Bá ấn khả, Sư tìm đến Hà Bắc ở góc nam thành Đông Trấn Châu, gần sông Hô Đà đất Lâm Tế trụ trì một viện nhỏ. Nơi đây Phổ Hóa đã ở trước.
Một hôm, Sư gọi Phổ Hóa, Khắc Phù đến bảo: "Ta muốn ở đây dựng lập Tông chỉ Hoàng Bá, hai ông hãy giúp đỡ ta". Hai vị trân trọng lui ra. Ba ngày sau, Phổ Hóa đến hỏi: "Ba ngày trước Hòa thượng nói gì?" Sư liền đánh. Ba ngày sau, Khắc Phù lại lên hỏi: "Ba ngày trước Hòa thượng đánh Phổ Hóa là sao?" Sư cũng đánh.