Đốn ngộ nhập đạo yếu môn luận

[Thanh Trúc]

– Kinh lại nói: “Như Lai có ngũ nhãn” thế là sao?

– Thấy sắc thanh tịnh gọi là Nhục nhãn. Thấy thể thanh tịnh gọi là Thiên nhãn. Đối các cảnh sắc cho đến thiện ác đều hay phân biệt vi tế, không có nhiễm trước, ở trong ấy được tự tại, gọi là Tuệ nhãn. Thấy không có chỗ thấy gọi là Pháp nhãn. Không thấy không không thấy gọi là Phật nhãn.

– Lại, kinh nói Đại thừa Tối thượng thừa, nghĩa ấy thế nào?

– Đại thừa là Bồ-tát thừa, Tối thượng thừa là Phật thừa.

– Tu thế nào để được thừa này?

– Người tu Bồ-tát thừa tức là Đại thừa. Chứng Bồ-tát thừa rồi, lại không khởi quán, đến chỗ không tu, yên tịnh thường lặng lẽ, chẳng thêm chẳng bớt, gọi là Tối thượng thừa, tức là Phật thừa.

*

– Kinh Niết-bàn nói: “Định nhiều tuệ ít chẳng lìa vô minh, định ít tuệ nhiều thêm lớn tà kiến, định tuệ đồng nhau gọi là giải thoát.” Nghĩa đó thế nào?

– Đối tất cả thiện ác đều phân biệt là tuệ; đối với cái bị phân biệt chẳng khởi yêu ghét, chẳng nhiễm trước nó là định, đây là định tuệ đồng dùng vậy.

– Không bàn không nói gọi là định, chính khi bàn nói được gọi là định chăng?

– Nay nói định, chẳng luận nói cùng chẳng nói, vẫn thường định. Vì sao? Vì khi dùng tánh định nói năng phân biệt thì nói năng phân biệt cũng là định. Nếu khi dùng tâm Không để quán sắc, thì lúc quán sắc cũng không. Nếu khi chẳng quán sắc, chẳng nói chẳng phân biệt cũng không. Cho đến thấy nghe hiểu biết cũng như thế. Vì cớ sao? Vì Tự tánh không thì đối tất cả chỗ đều không. Không thì không chấp, không chấp là đồng dùng. Bởi Bồ-tát thường dùng pháp đẳng không (cả thảy đều không) như thế nên được đến cứu kính. Cho nên nói “định tuệ đồng nhau gọi là giải thoát”.(*)

[Thanh Trúc]

*

Kim ngôn định giả, bất luận thuyết dữ bất thuyết thường định.
Hà dĩ cố ? Vi dụng định tính, ngôn thuyết phân biệt thời, tức ngôn thuyết phân biệt diệc định,
nhược dĩ không tâm quan sắc thời, tức quan sắc thời diệc không,
nhược bất quan sắc, bất thuyết bất phân biệt thời diệc không,
nãi chí kiến văn giác tri diệc phục như thị.
Hà dĩ cố ? vi tự tính không, tức ư nhất thiết xứ tất không,
không tức vô trước, vô trước tức thị đẳng dụng, vi bồ tát thường dụng như thị đẳng không chi
pháp đắc chí cứu cánh, cố vân định tuệ đẳng giả, tức danh giải thoát dã.

-----------------

今言定者。不論說與不說常定。
何 以 故。為用定性。言說分別 時。即言說分別 亦定。
若以空心觀色時。即觀色時亦空。
若不觀色。不說不分別 時亦空。
乃至見聞 覺知亦復如是。
何 以 故。為自性空。即於一 切處悉空。
空即無著。無著即是等用。為菩薩常� �如是等空之
法得至究竟。故云 定慧等者。即名解脫也。

[Thanh Trúc]

Định Tuệ đồng.

[Thanh Trúc]

Tôi lại vì ông nói thí dụ để hiển bày, khiến ông tỉnh tỉnh, được hiểu dứt nghi. Ví như gương sáng khi chiếu soi hình tượng, ánh sáng của gương có động chăng? – Chẳng động. Lúc chẳng chiếu cũng động chăng? – Chẳng động. Tại sao? – Vì gương sáng dùng ánh sáng vô tình chiếu, nên khi chiếu chẳng động, khi chẳng chiếu cũng chẳng động. Vì sao? Bởi trong vô tình không có động, cũng không có chẳng động.

Lại như ánh sáng mặt trời khi chiếu thế gian, ánh sáng có động chăng? – Chẳng động. Nếu khi chẳng chiếu có động chăng? – Chẳng động. Vì sao? – Vì ánh sáng kia vô tình, dùng ánh sáng vô tình chiếu soi, cho nên chẳng động, chẳng chiếu cũng chẳng động. Chiếu đó là tuệ, chẳng động là định. (*)

Nếu Bồ-tát dùng pháp định tuệ đồng ấy thì được Vô thượng giác. Cho nên nói “định tuệ đẳng dụng tức là giải thoát”. Nói vô tình là không phàm tình, chẳng phải không Thánh tình.

– Thế nào là phàm tình? Thế nào là Thánh tình?

– Nếu khởi hai tánh (có không, yêu ghét) tức là phàm tình. Hai tánh không tức là Thánh tình.

[Thanh Trúc]

*

Thí như minh giám chiếu tượng chi thời,
kì minh động phủ ? - Bất dã ! Bất chiếu thời diệc động phủ ? Bất dã ! Hà dĩ cố ? Vi minh giám
dụng vô tình minh chiếu, sở dĩ chiếu thời bất động, bất chiếu diệc bất động. Hà dĩ cố ? Vi
vô tình chi trung vô hữu động giả, diệc vô bất động giả. Hựu như nhật quang chiếu thế chi
thời, kì quang động phủ ? Bất dã ! Nhược bất chiếu thời động phủ ? Bất dã ! Hà dĩ cố ? Vi quang
vô tình, cố dụng vô tình quang chiếu, sở dĩ bất động, bất chiếu diệc bất động. Chiếu giả thị
tuệ, bất động giả thị định.

------------------

譬如明鑑照像 之 時。
其明動 否。不也。不照時亦動 否。不也。何 以 故。為明鑑
用無情明照。所以 照時不動 。不照亦不動 。何 以 故。為
無情之 中無有動 者。亦無不動 者。又如日光 照世 之
時。其光 動 否。不也。若不照時動 否。不也。何 以 故。為光
無情。故用無情光 照。所以 不動 。不照亦不動 。照者是
慧。不動 者是定。

[Thanh Trúc]

Bất Động Quang

[Thanh Trúc]

– Kinh nói: “Bặt đường nói năng, dứt chỗ tâm nghĩ (ngôn ngữ đạo đoạn, tâm hành xứ diệt).” Nghĩa đó thế nào?

– Dùng lời nói để hiển bày nghĩa, được nghĩa bặt lời. Nghĩa tức là không, không tức là đạo, đạo thì bặt lời, nên nói “bặt đường nói năng”. Dứt chỗ tâm nghĩ là được nghĩa thực tế (thực tại) thì chẳng khởi quán, vì chẳng khởi quán nên vô sanh, vì vô sanh nên tất cả tánh sắc đều không, vì tánh sắc không nên muôn duyên đều dứt, muôn duyên đều dứt, ấy là “dứt chỗ tâm nghĩ”. (*)

*

– Như như là thế nào?

– Như như là nghĩa chẳng động. Tâm chân như nên gọi là như như. Thế nên biết chư Phật quá khứ hành hạnh này được thành đạo; Phật hiện tại hành hạnh này cũng được thành đạo; Phật vị lai hành hạnh này cũng được thành đạo. Ba đời chư Phật chỗ tu và chứng đạo không khác, nên nói như như. Kinh Duy-ma nói: “Chư Phật cũng như, Di-lặc cũng như, cho đến tất cả chúng sanh thảy đều như.” Vì sao? – Vì Phật tánh chẳng dứt, bởi có tánh vậy. (**)

[Thanh Trúc]

(*)

Dĩ ngôn hiển nghĩa, đắc nghĩa ngôn tuyệt;
nghĩa tức thị không, không tức thị đạo, đạo tức thị tuyệt ngôn.
Cố vân ngôn ngữ đạo đoạn, tâm hành xứ diệt, vị đắc nghĩa thật tế.
Canh bất khởi quan, bất khởi quan cố, tức thị vô sinh.
Dĩ vô sinh cố, tức nhất thiết sắc tính không; sắc tính không cố,
tức vạn duyên câu tuyệt; vạn duyên câu tuyệt giả, tức thị tâm hành xứ diệt.

----------------------

以言顯義。得義言絕。
義即是空。空即是道。道即是絕言。
故云 言語道斷。心行處滅。謂得義實際。
更不起觀。不起觀故。即是無生。
以無生故。即一 切色性空。色性空故。
即萬緣俱絕。萬緣俱 絕者。即是心行處滅。

____________

(**)

Như Như thị bất động nghĩa, tâm chân như cố, danh Như Như dã.
Thị tri quá khứ chư Phật hành thử hành diệc đắc thành đạo,
hiện tại Phật hành thử hành diệc đắc thành đạo, vị lai Phật hành thử hành diệc đắc thành đạo,
tam thế sở tu chứng đạo vô dị, cố danh Như Như dã.
Duy Ma Kinh vân : Chư Phật diệc Như dã, chí ư Di Lặc diệc Như dã,
nãi chí nhất thiết chúng sinh tất giai Như dã.
Hà dĩ cố ? Vi Phật tính bất đoạn hữu tính cố dã.

----------

如如是不動義。心真如故。名如如也� �
是知過去諸佛行此行亦得成道。
現在佛行此行亦得成道。未來佛行此� �亦得成道。
三世 所修 證道 無異。故名如如也。
維摩經云 : 諸佛亦如也。至於彌勒亦如也。
乃至一 切眾生悉皆如也。
何 以 故。為佛性不斷有性故也。

[Thanh Trúc]

Ngôn ngữ đạo đoạn - Như Như

[Thanh Trúc]

– Tức sắc tức không, tức phàm tức Thánh, phải đốn ngộ chăng?

– Phải.

– Thế nào là tức sắc tức không, tức phàm tức Thánh?

– Tâm có nhiễm tức sắc, tâm không nhiễm tức không, tâm có nhiễm tức phàm, tâm không nhiễm tức Thánh. Lại, chân không mà diệu hữu là tức sắc, sắc không có thật là tức không. Nay nói không là tánh sắc tự không, chẳng phải sắc diệt mới không. Nói sắc là tánh không tự có sắc, không phải sắc hay làm sắc. (*)